زمانی که یک شخص حقوقی یا حقیقی، به‌منظور انجام و به پایان رساندن یک پروژه بزرگ، با کارفرما یک قرارداد رسمی و معتبر، منعقد می‌کند، به این شخص پیمانکار گفته می‌شود. حال تمام رویکردهای مالی و همچنین ثبت‌های آن باید طبق اصول قاعده خاصی انجام شود که به حسابداری پیمانکاری مربوط می‌شود. در این مقاله از موسسه حسابداری ماکان می‌خواهیم در مورد حسابداری پیمانکار و چگونگی انجام آن، به طور کامل توضیح دهیم.
شرکتهای پیمانکاری، وظیفه دارند تا پروژه را در موعد زمانی که در قرارداد طی شده است، تکمیل کنند. در طول انجام پروژه قطعاً امور مالی پیچیده‌ای دارند که نیازمند یک سیستم حسابداری دقیق است. همچنین برای اینکه بتوانند با موفقیت پروژه را به پایان نیز برسانند، باز هم به یک سیستم حسابداری خوب نیازمندند. به همین دلیل حسابداری پیمانکاری برای برطرف‌کردن نیاز پیمانکاران و همچنین کارفرماها ایجاد شده است. در حسابداری پیمانکاری تمام مراحل انجام پروژه و همچنین امور مالی دسته‌بندی نیز می‌شود.
حسابداری پیمانکاری چیست؟!
ابتدای مقاله باید بدانیم که حسابداری پیمانکاری چیست؟ یکی از تعاریف موجود برای حسابداری پیمانکاری به شرح زیر می‌باشد:شرکتهای پیمانکاری اصولا شرکتهای باتجربه و متخصصی در زمینه‌ی ساخت و ساز و پروژه‌های پیچیده بوده و معمولا شرکت برای انجام چنین عملیاتی امورمالی حود را دسته‌بندی می‌کند.
پروژه‌هایی که با سرمایه‌ی فراوان انجام می‌شود و دولت هم در طی یک مزایده امتیاز ساخت پروژه‌ی بزرگ همانند ساخت و ساز، سدسازی، و… را به شرکتهای داوطلب واگذار می‌کند و زمان توافق قرارداد مخصوصی میان دولت و شرکت موردنظر منعقد می‌شود.از زمان اجرای این قرارداد شرکت وظیفه دارد در مقابل مبلغ پولی که از دولت دریافت می‌کند (در زمان مشخص) پروژه را به پایان برساند که تمامی این مراحل با حسابداری پیمانکاری ارتباط دارد.
اهمیت حسابداری پیمانکاری
در بخش قبل آموختیم که مراحل پیمانکاری بدون قرارداد انجام نمی‌شود، پس در این هنگام یک قرارداد معتبر نوشته می‌شود و تعهداتی برای هم ایجاد می‌کنند.حالا باید بدانیم اهمیت آن کجاست! قرارداد پیمانکاری به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که در ادامه مقاله به آن خواهیم پرداخت. یکی از مواردی که ضرورت این نوع گرایش حسابداری را آشکار می‌سازد مدیریت هزینه‌هاست. یعنی در قراردادها، پیمانکار یک قیمت کلی برای کل پروژه در نظر می گیرد، اما ممکن است در طول پروژه هزینه‌های پیش‌بینی نشده اتفاق بیفتد، که در عرصه‌ی حسابداری آنها را با عنوان هزینه‌ی جانبی می‌شناسیم.
ارکان اصلی پیمانکاری
پیمانکاری دارای سه رکن اصلی است که به‌هیچ‌عنوان قابل تغییر نیست:کارفرما: شخصی حقیقی یا حقوقی که در یک طرف قرارداد است و نیازمند خدمات است.پیمانکار: شخصی حقیقی یا حقوقی است که در طرف دیگر قرارداد است و انجام پروژه برعهده اوست.قرارداد: یک سند رسمی و حقوقی است برای ثبت تعهدات، مدت‌زمان پروژه، مبلغ و … نوشته می‌شود.روش‌های اجرای حسابداری پیمانکاری یکی از مسئله‌های مهم و حساس در پیمانکاری، تفکیک درآمد و هزینه‌های پروژه است؛ به این دلیل که سود به‌دست‌آمده باید در دوره مالی به خصوصی تقسیم شود. برای انجام این تفکیک، دو روش وجود دارد:روش کار تکمیل شده،روش درصد پیشرفت کار.
حسابداری پیمانکاری بر اساس درصد پیشرفت کار
در این روش همان‌طور که از نام آن پیداست، سود و زیان بر اساس درصد پیشرفت کار محاسبه می‌شود. در این روش سود نهایی بر اساس هزینه‌های پیش‌بینی‌شده محاسبه می‌شود. اما این روش تنها عیبی که دارد این است که به دلیل این که هزینه طبق سود و زیانی که اتفاق افتاده محاسبه می‌شود، اگر به هر دلیلی هزینه‌ای رخ دهد که پیش‌بینی‌نشده باشد؛ پروژه به تعویق می‌افتد.
حسابداری پیمانکاری بر اساس کار تکمیل شده
در این روش در زمان تکمیل کامل پروژه، تمام اتفاقات از جمله سود و زیان و … محاسبه می‌شود. بر خلاف روش درصد پیشرفت کار، در این روش تنها بر اساس مدارک و شواهد، محاسبات انجام می‌گیرد. انتخاب روش مناسب برای حسابداری پیمانکاری در این مرحله، حسابدار خود باید بر اساس دانش و تجربه خود، روش مناسب برای حسابداری پیمانکاری تشخیص دهد. قابل‌ذکر است درصورتی‌که یکی از روش‌ها را حسابدار انتخاب کرد، باید تا پایان پروژه طبق آن روش پیش رود، در غیر این صورت به‌سختی می‌تواند اثرات مالی را تغییر بدهد و گاهی غیرممکن است.
وظایف حسابدار در حسابداری پیمانکاری
در حسابداری پیمانکاری، در کل سه نوع هزینه وجود دارد که باید به طور دقیق ثبت شود:هزینه‌های مستقیم: هزینه‌های مستقیم عبارت‌اند از: دستمزد، خرید مواد اولیه، هزینه حمل‌ونقل و … .هزینه‌های غیرمستقیم: شامل آن دسته از هزینه‌هایی است که به طور غیرمستقیم در انجام پروژه تأثیر می‌گذارد.
هزینه‌های بی‌ارتباط: شامل تمامی هزینه‌ها اعم از هزینه‌های ماشین‌آلات و هزینه تحقیق و … می‌شوند.دو اصطلاح رایج در حسابداری پیمانکاری کار گواهی شده: یعنی درصورتی‌که پیمانکار بر طبق درصد پیشرفت انجام کار سودآوری داشته باشد، باید صورت وضعیتی را برای کارفرما تهیه و ارائه کند؛ زمانی که کارفرما این صورت وضعیت را تأیید می‌کند، اصطلاحاً می‌گوییم کار گواهی شده است. کار گواهی نشده: این اصطلاح کاملاً برعکس قبلی است، بدین معنا که اگر در کار پیشرفتی صورت نگیرد و مورد تأیید قرار نگیرد، می‌گوییم کار گواهی نشده است.
بیمه و مالیات در پیمانکاری
هرگاه بحث درآمد که باشد چه کوتاه مدت و چه بلندمدت توجه به بیمه و مالیات امری طبیعی و ضروری برای هر حسابداری است.حسابداری پیمانکاری (بلندمدت) در استاندارد شماره9 توضیح داده شده است و موضوع بیمه حسابداری پیمانکاری در ماده 38 مالیات‌های مستقیم تصویب شده است.براساس ماده 38 از قانون تامین اجتماعی، کارفرما وظیفه دارد 5% ناخالص از هر صورت وضعیت را کسر و نزد خود نگه‌دارد.
مواردی که در حق بیمه پیمانی، باید مدنظر قرار گرفت عبارتند از:حق بیمه قراردادهای مشاوره‌ای شامل 14% ناخالص کارکرد همراه با 6/1% بیمه بیکاری می‌باشد، که 6/3% از آن سهم پیمانکار و 12% سهم کارفرما می‌باشد. برای تسلط کامل بر محاسبه دقیق بیمه سهم کارمند و کارفرما.حق بیمه در قراردادهای پیمانکاری اجرایی شامل6% ناخالص کارکرد همراه با 06/0% بیمه بیکاری می‌باشد، که از این قرارداد 6/1% سهم پیمانکار و 5% سهم کارفرما می‌باشد. برای دریافت اطلاعات تکمیلی در زمینه قوانین و نحوه محاسبه بیمه بیکاری.
مراحل حسابداری شرکتهای پیمانکاری
این مراحل عبارت‌اند از:طرح اولیه،ارجاع به پیمانکار،بستن قرارداد با پیمانکار،اجرای کار،پایان پروژه.
مدیریت هزینه در پیمانکاری
مدیریت هزینه شامل سه مورد است:برآورد هزینه،بودجه‌بندی هزینه،کنترل هزینه،
صفر تا صد آموزش حسابداری پیمانکاری
با شرکت در دوره آموزش حسابداری، شرکت در انجمن‌های تخصصی حسابداری، عضویت در مجامع حسابداری و داشتن بهره‌وری بیشتر در شرکت حسابداری، لازمه هر حسابداری است. مفاهیمی که در حسابداری پیمانکاری باید یاد گرفته باشید عبارت‌اند از:اصول و مفاهیم پیمان و قوانین قراردادها،ثبت مالی حسابداری پیمانکاری،شناسایی دقیق سود شرکتهای پیمانکاری،استاندارد حسابداری فعالیت‌های ساخت و قراردادهای بلندمدت،روش‌های شناسایی درآمد به‌صورت کار تکمیل شده و درصد پیشرفت،در ادامه به بخش‌های اصلی حسابداری پیمانکاری می‌پردازیم.
مبانی حقوقی قراردادها
هر حسابدار حرفه‌ای باید مبانی حقوقی زمینه خود را بداند. این موارد حقوقی در موردبحث پیمانکار شامل موارد زیر است: تکالیف بخشودگی‌ها اختیارات آئین‌نامه‌ها اگر حسابداری این موارد را نادیده بگیرد، ممکن است برای کل پروژه مشکل ایجاد شود؛ به همین دلیل مسائل حقوقی باید همیشه موردتوجه قرار بگیرند.
مدیریت هزینه و ریسک در پیمانکاری
حسابداران در مدیریت هزینه و ریسک پیمانکاری، نقش به سزایی دارند؛ زیرا تمام حساب و کتاب‌ها، زیر نظر آنان قرار دارد؛ بنابراین حسابداران می‌توانند مشاوران مالی خوبی باشند.
قانون کار و تأمین اجتماعی
قانون کار یک تعریف کلی برای قرارداد کار ارائه داده است: قرارداد سندی که به موجب آن کارگر موظف می‌شود به ازای دریافت حق الزحمه کاری را به مدت معلوم برای کارفرما انجام دهد. چنان چه یکی از طرفین تعهدات خود را متوقف کند قرارداد به حالت تعلیق درمی‌آید.یکی از قوانین کار به شرح زیر است:چنانچه کارفرما بعد از اتمام حالت تعلیق کارگر را نپذیرد؛ کارگر می‌تواندتا مدت زمان30 روز به هیات تشخیص ( اگر عذر موجه باشد) مراجعه کند و کارفرما را موظف کند آن را بپذیرد. اگر کارفرما بتواند اثبات کند که عذر کارگر موجه نبوده است، به ازاء هر سال سابقه کار 45 روز آخرین مزد کارگر را پرداخت کند.
برای قانون تامین اجتماعی نیز تعاریفی وجود دارد که به برخی از آنها به شرح زیر می باشند:کمک ازدواج مبلغی می‌باشد که در صورت برخورداری از شرایط خاص به بیمه شده پرداخت می شود که هزینه‌های ناشی از ازدواج را جبران نماید.غرامت دستمزد شامل هزینه ای می‌باشد که به جای حقوق به بیمه شده پرداخت می شود البته در زمانی که فرد به دلیل بارداری و یا بیماری توانایی اشتغال در محل کارخود را نداشته باشد و حقوق دریافت نکند.کمک هزینه کفن و دفن نیز به بیمه شده و خانواده وی جهت تامین هزینه‌های مورد نیاز پرداخت می شود.
قراردادهای کار
با مطالعه و بررسی این موارد عنوان شده، می‌توانید دید کامل‌ترین نسبت به حرفه حسابداری پیمانکاری پیدا کنید.
پیمانکاری ارزی
امروزه اکثر معاملات تجاری و قراردادهای پیمانکاری منعقد شده میان کارفرما و پیمانکار در حوزه‌های نفت، نیرو و راه براساس واحدپولی یورو و دلار می‌باشد و به صورت ارزی انجام می‌شود.چند نمونه از معاملات ارزی به شرح زیر می‌باشد:معامله ای که قرار است درآن مبلغ خرید و فروش کالا یا خدمات به ارز پرداخت شود.اعطای تسهیلاتی که تسویه آن ها به ارز انجام می شود.معاملاتی که موجب فروش دارایی ها و یا پرداخت بدهی ها به صورت ارز می‌باشد.معاملاتی که برای قرارداد های ارزی اجرا نشده صورت گرفته باشد و یکی از طرفین این معامله تجاری باشد.
استانداردهای حسابداری پیمانکاری
یکی وظایف اصلی یک حسابدار، عمل به استانداردهای حسابداری پیمانکاری است که از جمله آنها را می‌توان موارد زیر را نام برد:گزارش‌گیری،ثبت و بررسی دارایی‌ها و بدهی‌های احتمالی،ثبت و بررسی درآمدهای عملیاتی،ثبت و بررسی ذخایر،ترازنامه،اصلاح اشتباهات حسابداری،ثبت و بررسی صورت زیان‌ها،بررسی موجودی‌ها،ثبت دارایی‌های مشهود و نامشهود.
